Leven Een Gebruiksaanwijzing Geb

Het leven een gebruiksaanwijzing’ (Frans: La Vie mode d’emploi) is een bijna 600 pagina’s tellende roman van de Franse schrijver Georges Perec uit 1978. De Nederlandse vertaling is van Edu Borger en verscheen in 1995.
De hele roman is de beschrijving van een schilderij dat de doorsnede van een gebouw en zijn bewoners op een bepaald moment zou voorstellen. Dit schilderij is een project van Serge Valène, schilder en bewoner van het gebouw. Elk van de 99 hoofdstukken beschrijft een van de kamers aan de voorzijde van het gebouw (decoratie, meubilair, voorwerpen, schilderwerken) en de personages die er op 23 juni 1975 kort voor 20 uur waren; in de meeste hoofdstukken zijn de verhalen van de bewoners, nu of in het verleden, en van de personages die met hen te maken hebben, ingevoegd. De lezer zal dan “een lange stoet van personages, mét hun geschiedenis, hun verleden en hun bijschrift:” ontdekken, een menselijke komedie waarin de verstrengelde lotsbestemmingen van de personages op elkaar reageren, zoals in de merkwaardige creatie van de schrijnwerker Grifalconi, ” fantastische vertakkingen […] een uiterst fijn netwerk van tot poeder vermalen gangen”. De verhalen worden uitgelokt door picturale werken (populaire gravure, meesterschilderij, reclameaffiche) of teksten die in het gebouw aanwezig zijn (afbeeldingsonderschrift, titel of samenvatting van een boek, muziekpartituur) en bevatten uittreksels van vele soorten teksten (een klein bericht, een wetenschappelijke beschrijving, een kookrecept, een lijst, een catalogus).
Het gebouw in typisch Parijse Haussmann-stijl, is gelegen in het 17e arrondissement van Parijs, op nummer 11 van de (denkbeeldige) rue Simon-Crubellier, die de rechthoek tussen de (echte) straten Médéric, Jadin, de Chazelles en Léon-Jost schuin afsnijdt. De tien niveaus bestaan uit een kelderverdieping (kelders, stookruimte, liften), een gelijkvloers (twee ingangen, conciërgewoning, winkel, een woning), een trappenhuis, zes verdiepingen met appartementen en twee verdiepingen met dienstmeisjeskamers.
De rode draad door het perceel is het “unieke project ” van Bartlebooth, een zeer rijke bewoner van het gebouw. Tien jaar lang, van 1925 tot 1935, volgde Bartlebooth dagelijks aquarelles bij Valène. Gedurende 20 jaar, van 1935 tot 1955, reisde hij de wereld rond en schilderde hij elke twee weken een aquarel van de zee, in totaal 500 schilderijen. Elke aquarel wordt naar Gaspard Winckler, de speelgoedmaker van het gebouw, gestuurd, die hem in een puzzel snijdt. De laatste 20 jaar, van 1955 tot 1975, legde Bartlebooth elke twee weken een puzzel in elkaar: de stukken werden weer in elkaar gezet door Morellet, een andere bewoner van het gebouw; de aquarel werd teruggestuurd naar de haven waar hij 20 jaar eerder was geschilderd en ondergedompeld in een oplossing die de inkt oploste. Het enige wat overblijft is een vel wit papier. Het project is niet voltooid en het plot leidt tot een tragedie en de dood van de hoofdrolspelers.
Uit deze poging tot inventarisatie en uitputting van een deel van de werkelijkheid komen de, uit de Perecquiaanse verbeelding afkomstige figuren naar voren: oplichters en vervalsers, avonturiers, Faustiaanse geleerden, onbekende of onbegrepen genieën, invaliden en wonderbaarlijke, geruïneerde miljardairs, uitvinders, kooplieden, nederige anonieme bedienden.
De letter W bepaalt de tragedie en de climax van het plot, blijkbaar verwijzend naar het eiland W in een andere roman van Perec W of de jeugdherinnering. De W verwijst ook naar de derde sleutelfiguur van het werk, Gaspard Winckler, die Bartlebooth bijstond in zijn zoektocht en de geprogrammeerde vernietiging van zijn werken, dit laatste is ook een illusie, zoals het laatste hoofdstuk van de roman laat zien: “Het is drieëntwintig juni negentienhonderdvijfenzeventig en het is op slag van achten ’s avonds. Bartlebooth is, zittend voor zijn puzzel, zojuist gestorven. Op het tafelkleed vormt, ergens in de avondhemel van de vierhonderdnegenendertigste puzzel, het zwarte gat van het enige nog niet geplaatste stukje de bijna volmaakte omtrekken van een X. Maar het stukje dat de gestorvene in zijn vingers houdt heeft de, ironisch genoeg allang voorspelbare vorm van een W.”[5]